Trouw, 28 februari 2006
Justus Uitermark
De roep om kraken te verbieden wordt luider. Maar in een oververhitte woningmarkt zijn tegenkrachten nodig die misstanden blootleggen.
De ministers Dekker en Donner willen extra maatregelen nemen om het kraken te ontmoedigen. Tijdens de bijeenkomsten waar zij de liberalisering van de woningmarkt verdedigt, meldde Dekker en passant dat daar nu haast mee gemaakt gaat worden. Een langgekoesterde wens van CDA-kamerlid Ten Hoopen gaat daarmee in vervulling. Hij diende al in 2003 een motie in tegen kraken omdat hij van vastgoedondernemers had gehoord dat krakers zonder enige wettelijke beperkingen panden konden uitwonen. Daar komt volgens Ten Hoopen nog bij dat de kraakbeweging hoofdzakelijk illegalen en criminelen aantrekt.
Dit beeld klopt niet. Het is niet zo dat machteloze vastgoedeigenaren overrompeld worden door hordes criminele krakers. Eerder is het tegendeel het geval: krakers worden overrompeld door criminele vastgoedeigenaren. Onlangs stuurden malafide eigenaren knokploegen af op krakers in de Amsterdamse Pretoriusstraat. Het stadsdeel heeft de banden met de eigenaar verbroken vanwege zijn duistere praktijken. Malafide
huiseigenaren zijn ook de enigen die knokploegen nodig hebben om panden te laten ontruimen. Andere huiseigenaren die zo dom geweest zijn om hun pand een jaar lang onbewoond te laten, kunnen immers met een kort geding bij de rechter hun pand terugvorderen op het moment dat zij serieuze plannen hebben.
Het is ook niet zo dat krakers er een gewoonte van maken om panden te vernielen. In vrijwel alle gevallen gaat het hier niet om problemen die samenhangen met de status van kraakpand maar om een gebrek aan handhaving. De beruchte 'illegale houseparties' kunnen gewoon door de politie worden opgedoekt: ze heten niet voor niets illegaal. Ook de toeristenkrakers die panden soms volledig uitwonen, kunnen flinke overlast veroorzaken voor de eigenaar en voor de buurt. Deze parasitaire krakers houden zich echter vaak niet aan formele of informele afspraken, al was het maar omdat ze geen tijd en zin hebben om te zoeken hoe die in elkaar steken. Vaak kan een eigenaar wel stappen ondernemen maar wordt gewacht of ziet men op tegen een aangifte of juridische procedure.
Er zijn dus voldoende middelen voorhanden om op treden tegen excessen of overtredingen. Een tijdje geleden heeft het ministerie van economische zaken daarover een folder verspreid onder ondernemers. Maar bij een kraakverbod worden de krakers geraakt die zorgvuldig onderzoek doen of een pand lang genoeg leegstaat en die, in afwachting van een gang naar de rechter, hun woning op een normale manier gebruiken.
De discussie over de aard en omvang van de kraakbeweging verdwijnt meer naar de achtergrond doordat de VVD nu vooral om principiële tegen kraken pleit. De VVD gaf onlangs een verklaring uit dat 'bescherming van eigendom een kerntaak van de overheid is' en dat daarom kraken onmogelijk moet worden. Maar bij kraken is niet het eigendom maar het gebruik van een pand in het geding. Daarbij wordt voorbijgegaan aan het maatschappelijke belang van de huidige wetgeving. Die is er expliciet op gericht om burgers te laten doen wat de overheid wel wil maar niet kan, namelijk het tegengaan van wanbeheer en speculatie.
Toen in de bloeitijd van de kraakbeweging vastgoedeigenaren de stad de rug toekeerden en wachtten op betere tijden, gaven krakers de leegstaande gebouwen een nieuwe invulling. Het resultaat zien we nog steeds terug in de vorm van jongerenhuisvesting en culturele centra. Hoewel het kraken door allerlei regelgeving in de jaren negentig minder aantrekkelijk is geworden, spelen krakers nog steeds een belangrijke rol in het politieke en culturele leven van de stad. De paar kraakpanden
die nog over zijn zorgen ervoor dat ook minderbedeelden met een alternatieve smaak een avondje uit kunnen bijvoorbeeld.
Maar belangrijker is de rol van krakers als dwarse helden van het maatschappelijk middenveld. Waar overheden en private partijen steken laten vallen en ruimte niet of slecht wordt gebruikt, springen krakers in het gat en kaarten ze een probleem aan.
Het CDA en andere partijen die graag een beroep doen op de samenleving, moeten beseffen dat krakers een taak vervullen die de overheid al decennialang verwaarloost: tegengaan van uitwassen op de woningmarkt. Zeker in een land waar een chronisch gebrek aan woonruimte bestaat, is het belangrijk dat burgers middelen in
handen hebben om wanbeheer en de nadelige gevolgen daarvan tegen te gaan.
Nu de overheid de woningmarkt verder wil liberaliseren en woningprijzen worden opgedreven is een sterk maatschappelijk middenveld meer dan ooit nodig. Politici moeten ervan doordrongen zijn dat het kraken hierbij een belangrijke rol kan vervullen. Krakers opereren buiten de overheid en markt om maar zorgen er wel voor dat zowel overheid als markt beter functioneren. Dat is goed omdat het handelen van vastgoedondernemers zich bijna volledig onttrekt aan overheidscontrole. De politiek zou er goed aan doen protest tegen misstanden niet verder te ontmoedigen door een kraakverbod af te kondigen.
Justus Uitermark is promovendus aan de Amsterdamse School voor
Sociaal-Wetenschappelijk Onderzoek.
