Gratis treinen in Europa

Hieronder vind je een korte beschrijving van de situatie rond georganiseerde zwartrijacties in Italië, Frankrijk en België. Hoewel de spoorwegbonden in deze landen vaak "radicaler" zijn en nog te hoop lopen tegen de privatisering van de spoorwegen in hun landen is het in ieder geval niet zo dat zwartrijden dankzij hun steun mogelijk is. Eerder is het omgekeerde het geval en reageren bonden veelal allergisch op deze door anarchisten en onafhankelijke linksen georganiseerde acties.

Italië

Begin jaren negentig waren het groepen voetbalsupporters die op het idee kwamen om zwartrijacties te organiseren naar de uitwedstrijden van hun favoriete voetbalclub. Veel van de supporters zagen in de zwartrijacties niet alleen een relatief luxe maar vooral goedkope manier om te reizen maar men had ook zichtbaar plezier in de relletjes die de zwartrijacties op de stations veroorzaakte. De voetbalsupporters brachten hiermee linksradicalen uit de gekraakte "sociale centra" op het idee om zwartrijacties te organiseren wanneer men met een grote groep naar politieke manifestaties in andere steden wilde gaan. De eerste keren liepen de zwartrijacties op totale mislukkingen uit daar de politie, in opdracht van het Italiaanse spoorwegbedrijf, hard optrad tegen de zwartrijders. Na een paar tevergeefse acties met als gevolg een grote chaos in de dienstregeling was het de Italiaanse spoorwegen zelf die de handdoek in de ring gooide. Sinds een aantal jaar krijgen de sociale centra hun gratis treinen op bestelling, voor bestemmingen in het binnen- en buitenland.

Frankrijk

De Franse situatie verschilt wezenlijk van die in Italië. In Frankrijk bestaat, in tegenstelling tot Italië, geen groot aantal laat staan een goed georganiseerd netwerk van sociale centra die een soortgelijke "geformaliseerde" gratis treinregeling kan afdwingen. De eerste oproepen voor het zwartrijden kwamen twee jaar geleden van autonome werklozencomités. Ze drukten nep OV-kaarten waarin stond dat de kaarthouder werkloos was en geen geld had voor een treinkaartje. In tegenstelling tot de Italiaanse aanpak die was gericht op gratis groepsvervoer is de Franse gratis treinpas bedoeld voor individueel gebruik. Controleurs reageren verschillend. Soms schrijft men een kaartje en boete uit. De gratis treinreiziger kan dan meestal blijven zitten tot zijn of haar bestemming en stuurt de -niet betaalde- boete op naar het adres van het werklozencomité die de OV-pas heeft verspreid. Deze neemt vervolgens contact op met het spoorwegbedrijf. Een andere keer wordt de gratis treinreiziger er de eerstvolgende halte uitgezet maar vaak doen de controleurs op de trein helemaal niets en laten ze de zwartrijder zitten.
Op de dag van Neerlands eerste gratis treinactie was er vanuit Parijs ook een collectieve zwartrijactie georganiseerd. Tweehonderd mensen verzamelden zich op Gare du Nord en gingen in een trein naar Brussel zitten. De Franse spoorwegen weigerde in eerste instantie te vertrekken. Twee uur onderhandelen verder koos men toch eieren voor hun geld en koppelde extra wagons aan de reguliere trein. In Brussel aangekomen voegde zich een groep uit Lille bij de Franse gratis treinreizigers en een nieuwe trein werd bezet, nu eentje richting Keulen. De politie en controleurs gaven ook hier niet één, twee, drie op maar uiteindelijk vertrok de trein toch naar Keulen. Zonder aan paspoortcontroles te zijn onderworpen kwam de trein in Keulen aan.

België

In Brussel is het Collectief Zonder Ticket gevestigd. Dit Collectief is verbonden aan het Sociaal Centrum van Brussel, thuisbasis van menig anarchistisch initiatief. Wat betreft opzet lijkt hun aanpak op die van de Franse werkelozencomités en heeft het collectief in twee talen gratis OV-passen verspreid. Sinds een klein jaar verplaatsen geregeld grote groepen demonstranten zich met gratis treinen door het Belgische landschap. De Belgische Spoorwegen weten zich duidelijk geen raad met deze puurste vorm van openbaar vervoer en schrijft hoogstens wat -niet te innen- boetes uit. Het Collectief Zonder Ticket verzamelt deze en wil te zijner tijd met acties de boetes aanvechten. Vooralsnog maken de boetes geen indruk en nemen steeds meer mensen hun recht op gratis vervoer in eigen hand.

Terug naar index